streszczenie: Badania miały na celu ustalenie czy na podstawie cech kilku wydzielonych frakcji granulometrycznych można określić podstawowe cechy całej masy gleby mineralnej (pod warunkiem znajomości stosunków ilościowych).
Do badań wytypowano 14 profili gleb mineralnych z 3 regionów Polski (z Karpat, Lubelszczyzny i regionu warszawskiego), reprezentujących gleby w różnych stadiach rozwoju i wytworzone z różnych skał. Badania całej masy próbek glebo-wych, a także poszczególnych wydzielonych sposobami fizycznymi frakcji, wy-konano metodami przyjętymi w naszych laboratoriach.
Rezultaty badań zestawiono w 47 tabelach i na 71 rysunkach.
Najważniejsze wnioski można ująć w następujących punktach:

1. Badania potwierdziły istnienie pewnych prawidłowości między niektórymi właściwościami gleb a ich składem granulometrycznym.
2. Skład mineralogiczny frakcji ilastej (koloidalnej) <0,002 mm jest zróżnicowany jakościowo i ilościowo w poszczególnych grupach gleb. Frakcja najdrobniejsza charakteryzuje się wzrostem ilościowym minerałów mieszano-pakietowych.
3. Niektóre cechy fizyczne, jak gęstość nasypowa maleje od frakcji piasku do frakcji 0,005-0,002 mm a następnie wzrasta.
4. Zawartość węgla związków organicznych i azotu we frakcjach granulo-metrycznych wzrasta wyraźnie w miarę zmniejszania się średnicy, a maleje stopniowo w tej samej grupie frakcji wraz ze wzrostem głębokości w profilu.
5. Zawartość kwasów huminowych dominuje we frakcjach granulo metrycznych o większej średnicy a ich zawartości stopniowo maleją w miarę zmniejszania się średnicy frakcji. Zwykle we frakcjach <0,002 mm dominują kwasy fulwowe, stąd stosunki Kh:Kf stopniowo maleją w ziarnach o zmniejszającej się średnicy.
6. Rozpuszczalność związków próchnicznych wzrasta stopniowo w miarę zmniejszania się średnicy frakcji granulometrycznych, a maleje w nich zawartość humin i ulmin.
7. Pojemność sorpcyjna wymienna wzrasta wraz ze zmniejszaniem się średnicy frakcji granulometrycznych, zwłaszcza we frakcji <0,002 mm, we wszystkich badanych glebach wzrasta również stopień wysycenia kationami zasadowymi w większości gleb, a także w tych samych frakcjach wraz ze wzrostem głębokości w profilu glebowym.
8. Dominującymi kationami wymiennymi we frakcjach granulometrycznych jest wapń i wodór. We frakcjach grubszych dominuje w większości gleb wodór, a w drobniejszych – wapń.
9. Zawartość glinu, żelaza, magnezu i fosforu rośnie w miarę zmniejszania frakcji granulometrycznych, odwrotnie zaś krzemionki, potas wykazuje najwyższą zawartość we frakcji 0,005-0,002 mm, natomiast w przypadku wapnia nie obserwuje się prawidłowości.
10. Współczynniki korelacji między poszczególnymi składnikami w grupach frakcji są silnie zróżnicowane od wysoko dodatnich do wysoko ujemnych.
11. Na podstawie oznaczonego składu granulometrycznego istnieją możliwości określenia niektórych właściwości fizycznych całej gleby, jak gęstość objętościowa, faza stała oraz porowatość ogólna. Podobnie, można też będzie podjąć próbę usta-lenia całkowitej zawartości pewnych składników w glebie, np. SiO2, K2O i ewentualnie też MgO.

słowa kluczowe: frakcje granulometryczne, właściwości frakcji

język oryginału: polski