streszczenie: ZNACZENIE MONITORINGU GLEB W OCENIE STABILNOŚCI EKOSYSTEMÓW LEŚNYCH

Elżbieta Jolanta Bielińska, Henryk Domżał

Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska, Akademia Rolnicza
ul. Leszczyńskiego 7, 20-069 Lublin
e-mail: elzbieta.bielinska@ar.lublin.pl

Streszczenie. Długoterminowy monitoring stanu gleb leśnych w rejonie oddziaływania Zakładów Azotowych "Puławy" S.A. ma bezpośrednie odniesienie do utrzymania stabilności ekosystemów leśnych, ponieważ umożliwia śledzenie związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy zmianami parametrów glebowych a zmianami w komponentach ekosystemu leśnego.
Słowa kluczowe: gleba leśna, monitoring
Str. 5-9

POKRYWA GLEBOWA OBSZARU BADAŃ

Jacek Pranagal, Anna Słowińska-Jurkiewicz

Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska, Akademia Rolnicza
ul. Leszczyńskiego 7, 20-069 Lublin
e-mail:
Streszczenie. Gleby objęte badaniami występujące w strefie oddziaływania Zakładów Azotowych "Puławy" S.A. to głównie gleby bielicoziemne wytworzone z piasków eolicznych i fluwioglacjalnych oraz gleby semihydrogeniczne wytworzone z gliny zwałowej. W przeprowadzonych badaniach nie stwierdzono negatywnego oddziaływania przemysłu na budowę morfologiczną pedonów i strukturę zalegających w tym rejonie gleb.
Słowa kluczowe: gleby, klasyfikacja genetyczna, struktura
Str. 11-28
SZATA ROŚLINNA

Tadeusz Węgorek

Katedra Melioracji i Budownictwa Rolniczego, Akademia Rolnicza
ul. Leszczyńskiego 7, 20-069 Lublin
e-mail: tadeusz.wegorek@ar.lublin.pl

Streszczenie. Charakter roślinności na powierzchniach badawczych jest silnie zróżnicowany. Jednocześnie skład gatunkowy poszczególnych płatów roślinnych jest bardzo ubogi. Powierzchnia ZA1 reprezentuje dominujące w strefie wylesionej zbiorowiska trzcinnika. Trzcinnik opanował strefę wylesioną po zaniku sztucznego zadarnienia na skutek zaniechania deszczowania. Na powierzchni ZA2 dominuje kostrzewa czerwona - pozostałość zadarnienia sztucznego. Należy sądzić, że przyczyna- mi różnic w charakterze porostu jest położenie w rzeźbie (ZA1 na zboczu wydmy; ZA2 w obniżeniu osłoniętym przez wydmy) i wynikające stąd różnice w warunkach mikroklimatycznych, wilgotności gleb, narażeniu na erozję. Powierzchnie ZA3 i ZA4 - "łysiny" w drzewostanach brzozowych - to zbiorowiska najuboższe. Występowały tu jedynie szczotlicha siwa i sporek polny oraz dwa gatunki mchów. Zarejestrowane na ZA3 pojedyncze siewki dębu szypułkowego nie świadczą o sukcesji roślin drzewiastych - stanowią epizodyczne pojawy związane z bliskim sąsiedztwem obradzających drzew. W drzewostanach otaczających powierzchnie ZA3 i ZA4 brzozy rosną w małych biogrupach- kępkach. W runie brak gatunków zielnych leśnych. Na powierzchni ZA5 drzewostan brzozowy jest bardzo rozluźniony, mimo to niższe warstwy roślinności są bardzo słabo rozwinięte. Rośliny runa występują w małych kępkach. W przypadku powierzchni ZA1 - ZA5 przyczyną degradacji roślinności jest oddziaływanie "bezpośrednie" zakładów azotowych powodujące uszkodzenia roślin i względnie trwałe zmiany biotopu. Natomiast w przypadku procesów obserwowanych na powierzchniach WR i WO (zamieranie drzew sosny zwyczajnej i dębu szypułkowego w drzewostanach dojrzewających i dojrzałych) należy raczej mówić o "chorobie zamierania lasów". Jest to efekt wielokierunkowego synergistycz- nego oddziaływania kompleksu czynników stresowych, w tym związanych z imisjami zanieczyszczeń pochodzących z Zakładów Azotowych "Puławy".
Słowa kluczowe: szata roślinna, zanieczyszczenia przemysłowe
Str. 29-48
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE GLEB

Jan Hodara, Mariusz Świca

Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska, Akademia Rolnicza
ul. Leszczyńskiego 7, 20-069 Lublin
e-mail: jan.hodara@ar.lublin.pl

Streszczenie. Gleby w bezpośrednim sąsiedztwie Zakładów Azotowych Puławy charakteryzują się składem granulometrycznym piasku luźnego. Dopiero w większej odległości od emitera (ok. 9 km) - piasku gliniastego mocnego pylastego. Są to gleby o dużej porowatości ogólnej, najczęściej przekracza- jącej, w poziomie próchnicznym, wartość 0,50 m3*m-3 oraz dużej pojemności powietrznej (0,30 m3*m-3). Charakteryzują się relatywnie niską zawartością wody produkcyjnej, są silnie przepuszczalne. General- nie są to gleby narażone na deficyt wody, szczególnie w latach o małej ilości opadów atmosferycznych. Przeprowadzone analizy wyników pomiarów zagęszczenia, pojemności wodnej i powietrznej nie wskazują aby te cechy gleb wiązały się z odległością od głównego źródła emisji. Czynnikiem, który najsilniej wpływał na stan fizyczny badanych gleb był skład granulometryczny materiału glebowego.
Słowa kluczowe: gleby, właściwości fizyczne
Str. 49-64
WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE I CHEMICZNE GLEB

Henryk Domżał, Elżbieta Jolanta Bielińska

Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska, Akademia Rolnicza
ul. Leszczyńskiego 7, 20-069 Lublin
e-mail: elzbieta.bielinska@ar.lublin.pl

Streszczenie. Badane właściwości fizykochemiczne i chemiczne gleb były wyraźnie zróżnico- wane w zależności od położenia od źródła emisji. Wzrost odległości od Zakładów Azotowych miał korzystny wpływ na parametry glebowe, które mają bezpośrednie odniesienie do utrzymania stabilno- ści ekosystemów leśnych, takie jak: właściwości sorpcyjne i zawartość próchnicy. Znaczące zawęże- nie się wartości stosunku C:N w glebach wraz ze wzrostem odległości od emitora świadczy o wzroście tempa mineralizacji i humifikacji materii organicznej. Ocena stanu gleb w rejonie oddziaływania Zakładów Azotowych "Puławy" S.A. na podstawie monitoringu parametrów fizykochemicznych i che- micznych wskazuje o zachowanej przez gleby zdolności samoregulacyjnej.
Słowa kluczowe: gleby, właściwości fizykochemiczne i chemiczne, emisja azotowa
Str. 65-77

AKTYWNOŚĆ ENZYMATYCZNA GLEB

Elżbieta Jolanta Bielińska

Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska, Akademia Rolnicza
ul. Leszczyńskiego 7, 20-069 Lublin
e-mail: elzbieta.bielinska@ar.lublin.pl

Streszczenie. Aktywność enzymatyczna gleb była zróżnicowana w zależności od podłożenia od źródła emisji. Nasilenie i kierunek obserwowanych zmian zależne były od indywidualnych właściwo- ści badanego enzymu. Aktywność dehydrogenaz, fosfataz i proteazy w badanych glebach wahała się w szerokich granicach, jednak wyraźnie zależała od intensywności presji antropogenicznej. Prawidłowo- ści takiej nie stwierdzono w przypadku ureazy. Sukcesywny wzrost aktywności enzymatycznej gleb wraz z odległością od źródła emisji jest wskaźnikiem narastania ich zdolności samoregulacyjnej. Spośród badanych enzymów największą wrażliwość na antropogeniczne czynniki stresowe wykazywały dehydrogenazy. Przeprowadzony biomonitoring gleb w strefie oddziaływania Zakładów Azotowych "Puławy" S.A. wskazuje, że określenie aktywności wybranych enzymów w glebach w aspekcie złożonych powiązań z czynnikami środowiska dostarcza informacji o stanie środowiska, a także o naturze jego zmian oraz pozwala na identyfikację trendów.
Słowa kluczowe: gleby, aktywność enzymatyczna, zanieczyszczenia przemysłowe
Str. 79-90